Fistel bij de anus

Een peri-anale fistel, ook wel fistel bij de anus of fistula ani genoemd, is een gangetje ontstaan tussen de endeldarm en de huid. Via deze nieuwe opening komt vocht en slijm naar buiten.


Indien u ernstige klachten ervaart, neem dan contact op via de mail. Bel ons als uw vraag niet kan wachten.


Wat is een peri-anale fistel?

Een fistel bij de anus, ook wel peri-anale fistel of fistula ani genoemd, is een nieuw ontstaan gangetje tussen het anale kanaal en de huid rondom de anus. Vaak is er eerder een ontsteking geweest in een anaalkliertje (peri-anaal abces). De peri-anale fistel is dan een overblijfsel van de ontsteking in het anaalkliertje. Waarschijnlijk wordt ongeveer 30 procent van de peri-anale abcessen een fistel.

Wanneer één van de anaalklieren ontstoken raakt, kan er een abces ontstaan (zie de pagina Peri-anaal abces), een holte gevuld met pus. Het abces zoekt een weg naar buiten en op die manier kan zich een gangetje vormen. Na genezing van het abces blijft het gangetje in een aantal gevallen bestaan. Het loopt meestal vanuit het anale kanaal via de inwendige en/of uitwendige kringspier naar de huid rondom de anusopening. Dit noemen we dan een peri-anale fistel. Op de plaats van de fistel is een gaatje te zien in de huid. Een fistel gaat nooit vanzelf over.

Bekijk ook onderstaande informatiefilm over de peri-anale fistel:

Symptomen en klachten bij een peri-anale fistel

Anale fistels geven vaak typische symptomen en klachten. De klachten zijn niet altijd aanwezig en komen soms na een aantal weken of maanden weer terug. De meest voorkomende klachten zijn:

  • Vocht- of pus verlies: Meestal zijn er klachten van vocht of pusverlies uit een openingetje (vaak zichtbaar als een bultje) in de huid. Via de fistel komt vocht, slijm en ontlasting naar buiten. Daardoor kunt u zich vies en ongemakkelijk voelen.
  • Ontsteking of zwelling: Onder de opening ontstaat wel eens een (nieuwe) ontsteking. De anale fistel ziet er dan uit als een puistje.
  • Pijn: Er kan ook alleen maar pijn zijn, want soms is een beginnend abces moeilijk te zien en/of zit de opening van het kanaaltje net in de anus in plaats van in de huid eromheen.
Oorzaken van een peri-anale fistel

De oorzaak van een anale fistel is een ontsteking. Meestal gaat het om een ontsteking van een anaalkliertje. Het is nog onduidelijk waarom na een ontsteking een fistel ontstaat en waarom deze aandoening bij de een wel en bij de ander niet voorkomt. Het komt dus niet door gebrekkige hygiëne. Soms hangen de klachten samen met een ontstekingsziekte van de darm. Bij mensen met de ziekte van Crohn, diverticulitis en andere chronische darmontstekingen komen fistels vaker voor. Fistels komen ook meer voor bij mannen dan bij vrouwen.

Onderzoek en diagnose bij een peri-anale fistel

Meestal zijn de klachten zo duidelijk, dat lichamelijk onderzoek alleen voldoende is. Een echografisch onderzoek van de anus (endo-echografie) wordt gedaan als het belangrijk is om te weten hoe het verloop van de fistelgang(en) ten opzichte van de sluitspieren is. Indien er twijfel is of het abces (ontstekingsholte met pus) of de fistel zich dieper naar binnen uitbreidt, kan een MRI-scan worden gemaakt.

Behandelen van een peri-anale fistel

Een fistel gaat niet vanzelf over. Tot nu toe wordt eigenlijk altijd een operatie aanbevolen. Bij fistels die ontstaan door een ontstekingsziekte kunnen medicijnen de fistel soms laten genezen. Als er alleen sprake is van een abces, moet dat chirurgisch geopend worden. Daarbij wordt zeker gesteld dat alle holtes met pus goed leeg kunnen lopen. Doordat het weefsel rond het anale kanaal (de sluitspieren) heel strak is, kan het zijn dat er alleen een klein abces onder de huid zichtbaar is terwijl dieper nog meer pus aanwezig is. Wordt dit niet goed geopend, dan is de kans op het later ontstaan van een fistel waarschijnlijk groter.

Afhankelijk van het verloop van de fistel wordt een keuze gemaakt uit een van de volgende operaties.

Fistulotomie (openleggen van de fistelgang)

Een fistel die dicht bij de anus ligt, loopt meestal nauwelijks door de sluitspier. De fistelgang kan dan zonder te veel sluitspier door te moeten nemen open worden gelegd. Normaal gesproken is er dan geen gevaar voor het ontstaan van incontinentie. Als tijdens de operatie toch blijkt dat het risico op incontinentie te groot is, wordt een seton geplaatst (zie onder). De wond van de fistulotomie wordt opengelaten en groeit binnen een aantal weken vanzelf dicht. De pijn na de operatie is meestal goed te onderdrukken met gewone pijnstillers. Er kan gedurende die weken nog sprake zijn van wat bloed- en vochtverlies. Meestal kan men na 1 week weer werken. De kans op incontinentie door schade aan de sluitspier is na deze operatie heel erg klein. Omdat het litteken soms een gleufje veroorzaakt, kan er wel wat ontlasting in achterblijven. We raden aan om de anus met water of met een watje met olie te reinigen.

Het plaatsen van een seton

Een seton is een siliconen draadje dat in de fistelgang wordt gelegd. De eindjes worden aan elkaar geknoopt zodat het er niet uitvalt. Meestal wordt hiervoor gekozen als de fistel dieper ligt en door de sluitspieren loopt. Het doel is om eventuele holtes met pus zo goed mogelijk leeg te laten lopen en/of om de wand van de fistelgang steviger te maken zodat in tweede instantie een andere ingreep kan worden uitgevoerd om de fistel op te heffen (zie hieronder). De pijn na de operatie is meestal goed te onderdrukken met gewone pijnstillers. Het dragen van een seton geeft vaak hygiënische ongemakken en hinder in het dagelijks leven bij zitten en fietsen. Het is afhankelijk van de grootte van de wond die gemaakt moest worden, hoe snel men weer kan werken. In de regel is dat tussen de 2e dag na de operatie en de 2 weken, Soms valt de seton spontaan uit de fistel Deze hoeft alleen opnieuw geplaatst te worden als u een terugkerende ontsteking of hinderlijk vochtverlies ervaart. De kans op incontinentie door schade aan de sluitspier is na deze operatie heel erg klein, tenzij er gebruik wordt gemaakt van een cutting seton.

De hieronder vermelde operaties worden gedaan bij fistels die dieper liggen, waarbij te veel sluitspier doorgenomen zou moeten worden. De kans op incontinentie na een fistulotomie is dan te groot.

Behandeling met permacol paste

De randen van de uitwendige opening in de huid worden verwijderd en de fistelgang wordt goed schoongemaakt. De inwendige opening van de fistel wordt op een eenvoudige manier gesloten (zonder verschuivingsplastiek) nadat de permacol pasta in de fistelgang is aangebracht. Permacol is een acellulaire matrix van varkens colllageen die ervoor zorgt dat de fistel dichtgroeit. Het is dus geen lijm. De uitwendige wond in de huid wordt ook dicht gehecht. De pijn na de operatie is meestal goed te onderdrukken met gewone pijnstillers. Er kan gedurende een aantal weken vocht- en bloedverlies zijn. Het kan 3 maanden duren voordat de fistel dicht is. De wond mag niet met een harde waterstraal gespoeld worden en zolang de wond open is, geen gebruik maken van bad of sauna. Meestal kan men na 1 week weer werken. De kans dat de fistel geneest is 50%. De kans op incontinentie door schade aan de sluitspier is na deze operatie heel erg klein, tenzij er voor de operatie al sprake was van sluitspier schade.

Laserbehandeling

Als de fistel door de sluitspier loopt, kan de fistel behandeld worden met de laser. Nadat het fistelkanaal van binnen is schoongemaakt wordt de laserfiber in de fistel gebracht. De fiber wordt langzaam teruggetrokken en zo wordt de fistel als een ritssluiting gesloten. Meestal wordt ook de opening aan de binnenzijde van de anus (de inwendige fistelopening) tijdens de operatie gesloten. De pijn na de operatie is meestal goed te onderdrukken met gewone pijnstillers. Er kan gedurende een aantal weken vocht- en bloedverlies zijn. Het kan 3 maanden duren voordat de fistel dicht is. De wond mag niet met een harde waterstraal gespoeld worden en zolang de wond open is, geen gebruik maken van bad of sauna. Meestal kan men na 1 week weer werken. De kans dat de fistel geneest is 50%. De kans op incontinentie door schade aan de sluitspier is na deze operatie heel erg klein, tenzij er voor de operatie al sprake was van sluitspier schade.

LIFT procedure (Ligation of the Intersfincteric Fistula Tract)

Hierbij wordt de fistelgang opgezocht via een sneetje dat net buiten de anus wordt gemaakt. Tussen de sluitspieren wordt dit gangetje van buitenaf met een hechtingdraad dichtgebonden. Soms wordt ook een biologisch matje (Permacol) geplaatst. De wond wordt weer dicht gehecht. De pijn na de operatie is meestal goed te onderdrukken met gewone pijnstillers. De kans dat de fistel binnen 3 maanden geneest is 50%. Meestal kan men na 2 weken weer werken.

Mucosa advancement plastiek (verschuivingsplastiek van het slijmvlies)

Bij deze operatie wordt de inwendige opening van de fistelgang bedekt met een soort transplantaatje van het slijmvlies net boven de opening. Deze techniek kan alleen worden toegepast als de inwendige opening van de fistel dieper ligt. Soms moeten grote wonden in de huid gemaakt worden om de aanwezige holtes goed open te leggen. Langdurige wondverzorging is dan nodig. De pijn na de operatie is meestal erger dan na de eerder beschreven operaties. De kans dat de fistel binnen 3 maanden geneest is 60 procent. Meestal kan men na twee weken weer werken. De kans op incontinentie is groter dan de eerder beschreven operaties, maar nog steeds klein.

Mogelijke complicaties na de operatie

Na de behandeling van een anale fistel kunnen soms complicaties ontstaan. De specifieke ingreep gebonden complicaties zijn:

  • Bloedverlies: De ingreep vindt plaats in een bloedvatrijk gebied (de anus), daarom kan na de behandeling bloedverlies optreden.
  • Incontinentie (onvrijwillig verlies van ontlasting): Afhankelijk van het verloop van de fistel wordt een operatietechniek bepaald waarbij de kans op incontinentie zo klein mogelijk is. Soms kan in het begin onvrijwillig verlies van winden of vocht optreden. Meestal is dit van tijdelijke aard. Helaas kan echter in een klein aantal gevallen het verlies van deze controle blijvend zijn. Vooral het verlies van vocht kan dan hinderlijk zijn.
  • Littekens: Het is soms onvermijdbaar om grote wonden te maken, met name als er holtes zijn waar pus in zat: die moeten goed opengelegd worden. De wonden groeien altijd vanzelf dicht, al kan het lang duren.