Endeldarmverzakking (rectumprolaps)

Prolaps is een ander woord voor verzakking. Rectum is een ander woord voor endeldarm. Rectum prolaps is een verzakking van de endeldarm. Rectumprolaps komt door het verzakken of verslappen van de spieren in het gebied van uw bekkenbodem. De bekkenbodemspieren ondersteunen de blaas en de endeldarm. Een endeldarmverzakking is vrij normaal als u ouder wordt. Het hoeft ook niet altijd klachten te geven. Een endeldarmverzakking ontstaat niet spontaan, dit neemt tijd in beslag. Verzakkingen kunnen steeds een beetje erger worden. Het kan ook stabiel blijven. Er zijn twee vormen van endeldarmverzakking:

• Interne endeldarmverzakking : Bij een interne (inwendige) endeldarmverzakking is de endeldarm verzakt, maar dat is aan de buitenkant van het lichaam niet te zien. Door de verzakking kunt u wel klachten ervaren. Een interne rectumprolaps ontwikkelt zich niet altijd tot een externe verzakking.

• Externe endeldarmverzakking: Wanneer klachten niet vroegtijdig worden herkend, kan de endeldarm door de anus verzakken. Bij een externe (uitwendige) verzakking komt de endeldarm tot buiten de anus. Het weefsel is helderrood en steekt uit de anus. Door de uitstulping kan de sluitspier van de anus verslapt zijn.

Symptomen en klachten bij een interne rectumprolaps

• Problemen met de stoelgang: Door de verzakte darm kunnen klachten bij de stoelgang ontstaan. Hierbij kunt u denken aan een constant gevoel tot aandrang, ontlasting komt in delen en vele toiletbezoeken op één dag. Bovendien kunt u het gevoel hebben dat er tijdens de ontlasting iets in de weg zit.

• Fecale incontinentie: Ongewild verlies van ontlasting, vast of vloeibaar, kan ook voorkomen. Dit kunnen ook winden zijn.

• Pijn: Pijn bij interne rectumprolaps komt niet veel voor. Toch hebben sommige mensen pijnklachten. Vaak kunnen de pijnklachten niet verklaard worden door de interne rectumprolaps. De pijn komt door andere problemen die de patiënt óók heeft.

Symptomen en klachten bij een externe rectumprolaps

• Pijn: De pijn ontstaat door druk op het slijmvlies waarmee de endeldarm aan de binnenkant is bekleed, die nu binnenstebuiten is gekeerd. De pijn wordt vaak omschreven als een zwaar, drukkend gevoel.

• Bloed- of slijmverlies: Door beschadiging van het slijmvlies kunt u bloedverlies hebben en door irritatie van het slijmvlies kunt u meer slijm aanmaken en verliezen.

• Incontinentie voor ontlasting: Er kunnen problemen ontstaan met het ophouden van ontlasting (poep). Dit heet ook wel fecale incontinentie. U kunt ongewild winden laten en ontlasting (poep) verliezen, soms meerdere keren per dag.

Verzakkingen komen heel vaak voor bij het ouder worden. De meeste mensen met rectumprolaps zijn dan ook ouder dan 50 jaar. De oorzaak is dat de elasticiteit en spierkracht van de bindweefsels minder wordt. Dit kan aangeboren zijn, maar ook veroorzaakt worden door onder meer zwaar tillen, krachtsport en veel persen bij de ontlasting. Daarnaast komt een verzakking vaker voor bij vrouwen die meerdere natuurlijke bevallingen (geen keizersnede) hebben gehad.

Het voorkomen van een endeldarmverzakking is lastig, maar er zijn enkele tips om verstopping te voorkomen:

• Niet (te) zwaar tillen: Vermijd, als het mogelijk is, ook zwaar tillen. Sommige sportoefeningen (bijvoorbeeld met zware gewichten trainen) geven ook een hogere belasting van de bekkenbodem en kunnen de klachten verergeren.

• Niet (hard) persen: Ga niet gehaast naar het toilet en ga bij aandrang. Het ophouden zorgt ervoor dat de poep verder indikt waardoor de kans op verstopping toeneemt. Als je aandrang hebt, pers je voorzichtig mee. Pers niet als er geen aandrang is, pers alleen zachtjes mee als u aandrang voelt.

• Eet regelmatig en vezelrijk: Eet voldoende vezels. Vezels nemen vocht op en zorgen daardoor voor een goede darmwerking. Hierdoor blijft de ontlasting zacht en soepel. Vezels zitten met name in groente, fruit en volkorenproducten. Een gezonde gevarieerde voeding bevat alle voedingsstoffen die je dagelijks nodig hebt. Bekijk hier of u voldoende vezels eet.

• Controleer of u gezonde ontlasting heeft. Onderstaande video geeft uitleg over hoe u gezonde ontlasting kunt herkennen.

• Drink voldoende: Drink dagelijks minstens 1,5 tot 2 liter vocht. Drink niet te veel koffie, thee, koolzuurhoudende dranken. Deze prikkelen de anus en daarvan kunnen uw klachten verergeren.

• Beweging: Door regelmatig te bewegen wordt de darmbeweging gestimuleerd en kan je verstopping voorkomen. Als je veel zit of lang achter elkaar staat, is de kans op verstopping groter. Stel toiletbezoek niet lang uit, ga naar het toilet als u aandrang voelt;

• Juiste toilethouding: Neem een juiste toilethouding aan: rechtop, ontspannen en met uw voeten op een voetenbankje.

Bij incontinentie, obstructie, bloed- of slijmverlies bij de ontlasting is het raadzaam om uw huisarts te raadplegen. Deze zal u doorverwijzen naar een specialist. Voorafgaand aan het eerste consult vragen wij u een vragenlijst in te vullen. Het invullen van de vragenlijst zorgt ervoor dat de chirurg uw klachten gerichter kan bespreken en onderzoeken. Op grond van uw verhaal kunnen verschillende onderzoeken uitgevoerd worden:

• Lichamelijk onderzoek: De arts bespreekt eerst met u uw klachten en zal daarna lichamelijk onderzoek, een rectaal toucher, doen. Bij dit onderzoek voelt de chirurg met de wijsvinger in de anus naar de functie van de kring- en bekkenbodemspier en eventueel voelbare afwijkingen in de anus en endeldarm

• Proctoscopie: kijkonderzoek in het laatste stukje endeldarm en de anus;

• Defecografie: dit onderzoek wordt ook wel een dynamische MRI of een echo-defecografie genoemd. Tijdens deze dynamische onderzoeken wordt het proces van het ontlasten beoordeeld;

• Anorectaal functie onderzoek (ARFO): onderzoek naar de werking van de endeldarm en de kringspier.

We behandelen een interne endeldarmverzakking anders dan een externe endeldarmverzakking. Bij interne rectumprolaps is behandeling alleen nodig als u klachten heeft. Bij een externe rectumprolaps is behandeling, meestal een operatie, altijd nodig.

Behandelen van een interne rectumprolaps

Bij een interne rectumprolaps wordt nooit meteen een operatie gedaan. Door de samenstelling van de ontlasting te verbeteren met dieetadvies en/of medicijnen verdwijnen de klachten vaak al. Soms wordt ook bekkenfysiotherapie aangeraden en/of darmspoelen.

Behandelen van een externe rectumprolaps

Bij een externe rectumprolaps wordt meestal een operatie geadviseerd. Er zijn verschillende operaties voor een externe rectumprolaps:

• Rectovaginopexie / operatie via de buik: De rectovaginopexie, ofwel operatie via de buik, wordt nog steeds het meeste toegepast. Hierbij wordt tijdens een kijkoperatie in de buik de wand van de endeldarm en vagina opgetrokken met behulp van een matje dat wordt bevestigd aan de binnenkant van de wervelkolom.

• Procedure van Delorme en procedure van Altemeier / operatie via de anus. De twee operaties waarbij de prolaps via de anus wordt verwijderd, de procedure van Delorme en procedure van Altemeier, worden tegenwoordig weer vaker gedaan omdat hierbij geen matje wordt gebruikt. De kans dat de prolaps terugkomt is bij deze operaties wel wat groter. Indien wij een rectopexie adviseren, verwijzen we u naar een expertisecentrum waar deze operatie vaak wordt uitgevoerd.

Aan de behandeling van een endeldarmverzakking zijn soms complicaties verbonden. De kans daarop is niet groot, mits de operatie wordt uitgevoerd door een ervaren team en van tevoren samen met de patiënt zorgvuldig is besloten welke operatie zal worden uitgevoerd. De meest voorkomende zijn:

• Ontlastingsverlies
• Pijn
• Verstopping en ontsteking van de darm